Ако има ученик на генерацијата – зошто не и наставник на годината?
Квалитетното образование започнува со мотивирани и посветени наставници. Во време на постојани промени во образовниот систем, зголемени барања од страна на општеството и технолошки напредок, клучен предизвик останува како да се мотивираат наставниците за поголема посветеност и креативност во наставата.
Истражувањата во Европа покажуваат дека мотивацијата на наставниот кадар не зависи само од платата, туку и од признавањето, условите за работа, професионалниот развој и општествениот статус. На пример, според податоците од Европската комисија (Eurydice, 2023), системи кои практикуваат редовно признавање и наградување на наставниците, како Финска, Естонија и Ирска, покажуваат повисоко ниво на задоволство и посветеност кај наставниците.
Кај нас во Македонија ова прашање во некои општини сè уште е табу-тема или повеќе се разговара и се мисли на личниот доход отколку на професионалната ориентација. Но вистината е една: секој од нас, или поголемиот дел од нас со љубов ја избрал оваа професија како една од најблагородните во општеството, а за жал приликите и условите се сосема поинакви, дури и незначителни.
ПРЕДЛОГ ЗА СИСТЕМ НА ВРЕДНУВАЊЕ И МОТИВИРАЊЕ ПРЕКУ НАГРАДУВАЊЕ
Еден иновативен и применлив начин за мотивирање на наставниците е воведување на систем на признанија на ниво на училиште и заедница. На пример:
Награда „Наставник на месецот“ – секое училиште преку гласови од учениците, колегите и раководството може да избере еден наставник кој се истакнал по иновативна настава, дополнителна работа со ученици, или придонес во училишниот живот.
Оваа пракса е слична на онаа во некои региони во Франција, каде локалните власти доделуваат месечни симболични награди на наставници што покажале посебна иницијатива.
Симболичен награден фонд или плакета – признанието може да биде придружено со скромен паричен надомест или вредносен ваучер, што е честа практика во Данска и Холандија. Најважно е да се создаде чувство на вреднување и респект.
Наставник на годината – на ниво на училиште – ова признание, доделено на крајот од учебната година, може да биде врвот на мотивацискиот систем. Може да се организира и јавна манифестација каде се доделуваат признанијата.
Во Естонија, на пример, Министерството за образование доделува национални признанија на наставници, проследени со медиумска покриеност и ангажман во креирање политики.
ПОЗИТИВНИ СТРАНИ НА ОВОЈ ВРЕДНОСЕН СИСТЕМ
Овој систем ќе има неколку позитивни ефекти:
-
- Јакнење на моралот на наставниците и нивна поголема посветеност.
- Подобрување на имиџот на наставната професија во јавноста.
-
- Поттикнување на иновации и професионален развој.
-
- Јакнење на тимскиот дух и внатрешната култура во училиштата, но и надвор од него.
-
- Посветеност во воннаставните активности, но и јавниот културно-образовен живот во средината.
Наставник на годината – мотивациска алатка или потенцијален ризик?
Во современите образовни системи, сè повеќе се истакнува потребата од препознавање и вреднување на наставничката професија. Една од идеите која се јавува и кај нас, но и во многу европски земји, е воведувањето на признание „Наставник на годината“. Целта е јасна – да се препознае трудот, посветеноста и иновативноста на поединечни наставници. Но, иако иницијативата има многу позитивни страни, таа носи и одредени предизвици и ризици кои мора внимателно да се земат предвид.
НЕГАТИВНИ ВЛИЈАНИЈА
Создавање на конкуренција и можни поделби – Кога се наградува само еден наставник, постои опасност од натпреварливост и создавање тензии меѓу колегите. Наместо заедничка соработка, може да се развие култура на индивидуализам и споредување.
Субјективност во изборот – Ако не постојат јасни и транспарентни критериуми, изборот може да изгледа неправеден или пристрасен. Ова го поткопува кредибилитетот на наградата и доведува до незадоволство кај останатите.
Надворешна наместо внатрешна мотивација – Постојат ризици дека наставниците ќе почнат да ја насочуваат својата енергија кон активности што се „видливи“ или „наградливи“, наместо да се водат од интересот на учениците.
Игнорирање на колективниот труд – Образовниот успех ретко е резултат само на еден човек. Признавањето само на поединец може да ги занемари напорите на целиот тим – од останатите наставници, преку педагошко-психолошката служба, до техничкиот персонал.
Идејата за избор на „Наставник на годината“ е вредна и храбра иницијатива која може да внесе свежина, мотивација и јавна поддршка во образовниот систем. Но, за да биде вистински успешна, таа мора да се спроведе со јасни критериуми, учество на повеќе страни во изборот, и со можност да се вреднуваат и индивидуалните и тимските достигнувања.
Во спротивно, наместо поттик, може да стане извор на раздор и разочарување. Со вистинска рамнотежа, оваа иницијатива може да го претвори наставникот не само во училиштен херој – туку и во инспирација за целата заедница.
Потенцијални ризици и мерки за спречување
| Ризик | Превентивни мерки |
|---|---|
| Неправеден или пристрасен избор | Јасни критериуми и вклучување на различни страни во изборната комисија |
| Љубомора или поделби во колективот | Нагласување на тимскиот придонес и можност за ротација |
| Краткотрајна мотивација | Поврзување со професионален развој (учество во обуки, конференции и слично) |
| Игнорирање на останатите | Воведување на дополнителни категории (тим на годината, млад наставник и сл.) |
Заклучок и препорака
Признанието „Наставник на годината“ е иницијатива со голем потенцијал за подобрување на квалитетот и културата на наставниот процес. Со внимателно планирање, транспарентна имплементација и поддршка од раководните структури, оваа мерка може да стане редовен и препознатлив дел од годишната програма на училиштето, но се разбира во целиот систем не треба да се заборават и постојните тела или органи кои постојат во училиштата, а особено Советот на родители, од кој можеби треба да произлезе и оваа иницијатива. Како што постои ученик на годината, зошто да не постои и наставник на годината.
